Empati …
Sık kullandığımız , hayata geçirmekte çoğumuzun zorlandığı, bir çoğumuzun da yanlış anladığı moda sözcüklerden biri . Kızılderililer “Birini yargılamadan önce onun makosenlerini giyip gökte üç ay eskiyinceye dek dolaş” demişler. Birinin ayakkabılarını giyersek ki önce kendimizinkileri çıkarmamız gerekir, bunu gerçekten başarabilirsek şayet onu anlayabiliriz. Onu anlayabilirsek yargılayamayız, acımasızca eleştiremeyiz, küçük göremeyiz. Irkçılık, mezhepçilik, kibir ve dünya kurulalı beri işlenen tüm suçların kaynağı olan kötü duygular tarihe karışır. Giydiğimiz ayakkabılar bir mülteciye ait olabilir, bir Türk’e , bir Kürt’e, bir Avrupalı’ya, bir Müslüman’a , bir Yahudi’ye, Sünni’ye, Alevi’ye, okumuşa, cahile, ateiste ya da deiste . Bir başkasının ayakkabılarını giyip yürüdüğü yolları yürümek denen moda tabir, kulağa hoş gelir, insana kendini daha insan hissettirir, erdemli , ahlaklı , anlayışlı oluveririz , içimiz huzurla dolar. Ahlak felsefesinin cevabını aradığı sorular küçülür , değersizleşir çünkü herkes birbirini anlıyordur artık .Birbirini anlayan insanların yarattığı cennetimsi dünyada zaten kötü diye bir şey olmadığından iyiyi aramaya gerek kalmamıştır.
Peki giydiğimiz ayakkabı bir Naziye bir hırsıza ya da bir katile aitse … Bu anlama işi nerede başlar , nerede biter? Tüm bunlara kim, nasıl karar verir ? Bir evcilik oyununu anımsatan , her oyun grubunun kendince kurallar koyduğu , roller üstlendiği hayatlarımızda, iyi birer çocuk olduğumuzu kim söyleyebilir ? Soykırıma uğramış bir Yahudi bir naziyi anlayabilir mi sahiden , evi soyulmuş biri bir hırsızın gözünden bakabilir mi hayata ?
Ahlak felsefesi, iyi – kötü nedir , evrensel bir ahlak yasası var mıdır , ahlaki eylemlerin bir amacı var mıdır , insan ahlaki eylemlerde bulunurken özgür müdür gibi sorulara farklı cevaplar verip teoriler üretmiştir. Görecelik de metaetik teorilerden biridir ve bu bakışa yöneltilen birçok eleştiri mevcuttur. Görecelik insana empati kurdurur , sınırları yumuşatır fakat sınırların yok olma olasılığı da vardır . Herkesi anlama ya da hiçbir şeyi umursamama şeklinde tezahür edebilir . Bu durumda iyi , kötü , doğru ya da yanlış silikleşir , anlamını yitirir çünkü herkes kendince haklıdır . Modern kültür Bonnie ve Clyde ‘ a şarkı yazar , Escobar ‘ı dizi yapar , öyle psikolojik ve sosyolojik deneyler yapılır ki işkenceyi ya da soykırımı dahi anlaşılır kılabilir.
Belki de kurallar ve yaptırımlar bu sebepten devreye girmelidir çünkü insanoğlu ne Kant gibi ahlakı ödev olarak görür ne Aristo gibi altın ortayı arar ne de ilahi buyrukçular gibi öyle emredildiği için iyidir .
Mavi
Yorum Yok