Logos, felsefe tarihi boyunca bir çok anlamda kullanılmıştır.Antik Yunanca” leg “kökünden türemiştir.(legein:söylemek,konuşmak ) ilk anlamı usa dayanan söz. Sonradan, evren yasası,düzen,anlam,bilgi,bilim anlamlarında kullanılmıştır.
Logos, Yunanca usla yani akılla kavrama anlamında, duyguyla kavrama ,sezgi anlamındaki “pathos” sözcüğünün karşısında kullanılmıştır.
Herakleitos varlık anlayışının temeline Logosu koymuştur.Ona göre her şey değiştiği halde değişmeyen tek şey logos yani evrensel akıldır.O ,Logosu evreni düzenli bir bütün olarak kuran ve hareket ettiren ussal ilke biçiminde tanımlamıştır.Hem oluşumların altında yatan ve onları biçimlendiren düzen ilkesi ,hem de evrenin böyle bir düzen olarak kavranmasında belirleyici olan bilgi ilkesidir.Bu anlamda Logos rastlantı ve gelişigüzel olanın karşıtıdır.
Herakleitos’un verdiği anlam doğa filozofu Anaksogoras’ın baş kavramı olan “noustan” farklıdır.Nous düzenleyici olarak evrenden önce de vardır ve evrene dışarıdan gelir.Logos ise evrenle birliktedir ve evrensel oluşun içindedir.
Platon’a göre ise, bilgi Logosta temellenir.İdealar hem düşünceler,hem de bu düşüncelerin ilkesiz,sonsuz nesneleridir.Düşünce ile nesne arasındaki özdeşlik bu yüzdendir.Yani düşünce nesnesinde her ikisi de idealarda temellendiği için uygundur.Aristo ve Platon logosu mantıksal temel anlamında kullanmışlardır.
Antik Yunan filozofları genel olarak bazı fikir ayrılıkları ve nüanslarla Logosu düzenleyici bir ilke ,evren yasası, evrensel akıl olarak kabul etmişlerdir.
Logos zaman içinde Antik Yunanda kullanılan evrensel akıl,evren yasası gibi anlamlardan Stoacı filozoflarda Tanrı sözü, Helenistik felsefede Tanrı ve evren arasındaki aracı,Hristiyan felsefesinde Augustinus’la birlikte her bilgiyi olanaklı kılan Tanrısal ışık,bilgi kaynağı olarak kullanılmıştır.
Şöyle farklı perspektiften bakacak olursak dinler açısından Tanrı anlayışı arasındaki farklar ,teist,deist ve panteist görüş ayrımlarının kökleri Antik Yunan felsefesine dayanır.Bu farklar zaman içinde dinlere ve kültürlere göre farklı şekiller almıştır.
Felsefe tarihi içinde Hegel, Evrensel akla, metafiziğinde geniş ve kapsamlı yer vermiştir.Ona göre tarih,aynı zamanda İde olan Evrensel aklın(Tanrı yasası) gerçekleşmesinin mekanıdır. Hegel felsefenin görevini “ide”ya da” mutlak aklı düşünceyle kavramaktır der.Tinin tarihte kendini gerçekleştirmesi Tinsel varlık olarak insana ve bilince bağlıdır.Tarihte ilerleyen aklın gayesi tinin kendini gerçekleştirmesidir.
Hegel’in dinamik süreç olarak betimlediği bu mutlak varlık,evrensel akıl onun diyalektik adını verdiği 3’lü adımlardan (tez-antitez-sentez) oluşan hareketlerle değişir,gelişir.Dünya,varlık,kültür ve uygarlık dediğimiz her şey mutlak zihnin üçlü adımlarından oluşan diyalektik hareketlerinden meydana gelir.
Evren, kendisinde mutlak aklın,amaçları ya da hedeflerinin gerçekleştiği bir evrim sürecidir. Hegel’e göre Hakikat bütündedir ama bütün yalnızca evrim süreci tamamlandığında gerçekleşir.
Bilgi nesneleri ve dolayısıyla bütün bir evren mutlak bir öznenin ,mutlak bir zihin,evrensel akıl ya da tinin ürünüdür. Hegel’in metafiziğinde tin, Geist’inde, mutlak zihin adını verdiği bu tinsel varlık tüm bireysel sonlu insan ruhlarının dışında nesnel bir varlıktır. Yani Tanrıdır .Hegel mutlak zihnin özüne insan aklı tarafından nüfuz edilebildiğine inanır.Çünkü ,mutlak zihin insan aklının işleyişinde olduğu kadar doğada da açığa çıkar.
Logosun ilk kullanıldığı anlam zaman içinde felsefelere göre değişse de ilk ve esas anlamı her yerde ve her şeyde kendini gösteren,Tanrısal aklın yaratımları,kelamı ,sözü diyebiliriz.Ve Antik Yunan filozofları evrensel aklın ve bu aklın tezahürlerinin doğa ve insan hayatının her yanına yansıdığını belirtmişlerdir.Felsefenin,rasyonel düşüncenin ,evrensel aklı anlayabileceğini ,kavrayabileceğini söylemişlerdir. Bunun için akıl yürütmeye,mantığa,matematiğe,doğa bilimlerine çok önem vermişlerdir.Bir çok metafizik felsefe,öğreti ve değişen tanımlamalarla dinlerde Logosa dair felsefelerin izlerini bulmak mümkündür.
Kaliope
Yorum Yok